W dzisiejszym szybko zmieniającym się świecie, budowanie odporności psychicznej stało się niezbędnym elementem osiągania sukcesu i utrzymania dobrostanu. W tym kontekście teorie dwóch wybitnych psychologów — Mihálya Csíkszentmihályiego i Daniela Kahnemana — oferują cenne wglądy w to, jak różne aspekty naszego doświadczenia mogą wpływać na naszą zdolność do radzenia sobie z trudnościami. Csíkszentmihályi koncentruje się na koncepcji przepływu (flow) i satysfakcji, podczas gdy Kahneman bada różnicę między chwilowym doświadczeniem przyjemności a zapamiętywaniem szczęścia. Oba podejścia mogą być kluczowe w rozwoju odporności psychicznej.
Przyjemność i Satysfakcja według Mihály Csíkszentmihályi
Mihály Csíkszentmihályi, twórca koncepcji przepływu (ang. flow), skupia się na doświadczeniach, które przynoszą głęboką satysfakcję i zaangażowanie. Przepływ to stan całkowitego pochłonięcia przez wykonywaną czynność, gdzie jednostka traci poczucie czasu, a jej działania wydają się naturalne i bezwysiłkowe. Według Csíkszentmihályi, przepływ pojawia się wtedy, gdy istnieje równowaga między poziomem umiejętności jednostki a poziomem wyzwania zadania. Jest to stan optymalny, w którym zarówno przyjemność, jak i satysfakcja osiągają swoje maksima.
Flow jako narzędzie budowania odporności psychicznej
Przepływ, jako doświadczenie głębokiej satysfakcji, może odegrać kluczową rolę w budowaniu odporności psychicznej. Kiedy osoba regularnie doświadcza stanu przepływu, rozwija w sobie przekonanie o własnych możliwościach oraz zdolność do skutecznego radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Jak podkreślają badania nad odpornością psychiczną, zdolność do radzenia sobie ze stresem i presją jest kluczowa w osiąganiu trwałej efektywności i dobrostanu.
Dzięki przepływowi osoba może lepiej zarządzać swoimi emocjami i koncentrować się na realizacji celów, co jest istotnym elementem odporności psychicznej. Przykładowo, w sytuacji zawodowej, osoba doświadczająca przepływu może efektywnie osiągać swoje cele, nawet w obliczu presji czasowej lub innych wyzwań. Przepływ pozwala także na pełne zaangażowanie, co zwiększa poczucie kontroli nad własnym życiem — jednego z kluczowych elementów odporności psychicznej.
Szczęście i Zapamiętywanie według Kahnemana
Daniel Kahneman, laureat Nagrody Nobla, badał różnice między dwoma aspektami ludzkiego doświadczenia: chwilową przyjemnością (ang. experienced happiness) i zapamiętywaniem szczęścia (ang. remembered happiness). Kahneman zauważył, że ludzie mają tendencję do oceny swojego życia nie na podstawie tego, co rzeczywiście przeżywają, ale na podstawie tego, jak to zapamiętują. To zapamiętane doświadczenia, a nie chwile przyjemności, mają większy wpływ na nasze decyzje i postrzeganie szczęścia.
Efekt szczytowego doświadczenia i zakończenia w kontekście odporności psychicznej
Kahneman wprowadził pojęcie efektu szczytowego doświadczenia i zakończenia (ang. peak-end rule), które opisuje, jak ludzie oceniają doświadczenia na podstawie najbardziej intensywnego momentu (szczytu) oraz sposobu, w jaki to doświadczenie się kończy. W kontekście odporności psychicznej, zrozumienie tego efektu może pomóc w kształtowaniu bardziej pozytywnych wspomnień, które wzmocnią naszą odporność na przyszłe wyzwania.
Na przykład, osoby mogące pozytywnie zakończyć trudne doświadczenia, nawet jeśli sam proces był stresujący, mogą zapamiętać to doświadczenie jako mniej negatywne, co wpływa na ich ogólną odporność psychiczną. To, jak zakończymy wyzwania, może wpłynąć na to, jak będziemy je wspominać i jakie emocje będą z tym związane, co w rezultacie może kształtować naszą postawę wobec przyszłych trudności.
Integracja teorii Csíkszentmihályiego i Kahnemana w kontekście budowania odporności psychicznej
Przyjemność i satysfakcja z działania, jak to opisuje Csíkszentmihályi, oraz sposoby zapamiętywania doświadczeń, które badał Kahneman, mogą być kluczowe dla budowania odporności psychicznej. Przepływ pozwala na pełne zaangażowanie i koncentrację, co zwiększa poczucie kontroli i pewności siebie. Z kolei zrozumienie, jak nasze wspomnienia kształtują nasze postrzeganie szczęścia, może pomóc w bardziej świadomym kształtowaniu naszych reakcji na stresujące sytuacje.
W praktyce oznacza to, że osoby świadome swoich skłonności do zapamiętywania negatywnych doświadczeń mogą pracować nad tym, aby kończyć te doświadczenia w sposób pozytywny, co zwiększa szanse na bardziej optymistyczne spojrzenie na przeszłe wydarzenia. To z kolei może wzmocnić ich odporność psychiczną, ponieważ pozytywne wspomnienia dodają im siły w obliczu nowych wyzwań.
Przyjemność, satysfakcja, a dobrostan
Kluczowym aspektem integracji teorii Csíkszentmihályiego i Kahnemana jest zrozumienie, jak przyjemność i satysfakcja z działania mogą wpływać na nasze ogólne poczucie szczęścia i dobrostanu. Badania pokazują, że osoby o wysokiej odporności psychicznej zazwyczaj lepiej radzą sobie z wyzwaniami i stresem, co jest związane z ich zdolnością do generowania pozytywnych wspomnień z trudnych sytuacji.
Osoby te są w stanie dostrzec wyzwania jako szanse na rozwój, a nie zagrożenie. Przepływ pomaga im znaleźć radość i satysfakcję w działaniu, nawet w obliczu trudności, co zwiększa ich ogólny poziom szczęścia. Dodatkowo, ich umiejętność pozytywnego zakończenia doświadczeń pozwala im na lepsze zapamiętywanie trudnych sytuacji w sposób, który wzmacnia ich poczucie własnej wartości i pewność siebie.
Praktyczne zastosowanie teorii w codziennym życiu
Integracja teorii Csíkszentmihályiego i Kahnemana w codziennym życiu może przyczynić się do rozwoju bardziej odpornej i szczęśliwej jednostki. Na przykład, osoby mogą świadomie dążyć do doświadczania przepływu w swoich codziennych działaniach poprzez wybieranie zadań, które są zarówno wymagające, jak i zgodne z ich umiejętnościami. Mogą także pracować nad kończeniem swoich zadań w sposób, który pozwala im na zapamiętanie ich jako pozytywnych doświadczeń.
Kształtowanie pozytywnych wspomnień, nawet z trudnych sytuacji, może być kluczem do rozwijania odporności psychicznej. To pozwala na bardziej optymistyczne podejście do przyszłych wyzwań i zwiększa poczucie kontroli nad własnym życiem.
Wnioski
Budowanie odporności psychicznej jest złożonym procesem, który wymaga zarówno zaangażowania w działanie, jak i umiejętności pozytywnego zapamiętywania doświadczeń. Teorie Mihálya Csíkszentmihályiego i Daniela Kahnemana dostarczają cennych narzędzi do zrozumienia, jak te aspekty mogą współpracować w tworzeniu silniejszej, bardziej odpornej psychicznie jednostki. Poprzez regularne doświadczanie przepływu i świadome kształtowanie pozytywnych wspomnień, możemy nie tylko poprawić nasze codzienne samopoczucie, ale także zbudować trwałą odporność psychiczną, która pomoże nam sprostać wyzwaniom przyszłości.
Źródła:
- Kahneman, D. (2012). Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym. Media Rodzina.
- Csíkszentmihályi, M. (2005). Przepływ. Psychologia optymalnego doświadczenia. Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Czapiński, J. (2004). Psychologia szczęścia: Przegląd badań i zarys teorii cebulowej. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Wojciszke, B. (2011). Psychologia pozytywna. Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Dobrowolski, J. (2010). Odporność psychiczna. Jak żyć w zgodzie ze sobą. Helion.
Autor: Wojtek Grad
